Versterken taalvaardigheid

DOSSIER 2019

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

Versterken
taalvaardigheid

DOSSIER 2019

Wat heeft er in 2019 plaatsgevonden binnen het Cubiss project Versterken taalvaardigheid? 

Met welke partners hebben we samengewerkt? Wat waren de hoogtepunten van het jaar? 

En met welke blik kijken we naar de toekomst? Lees het in dit kennisdossier 2019.

Voorwoord

Minder laaggeletterdheid in Brabant, dat is ons doel!

Meer dan 10% van de Brabanders kan niet (goed) lezen of schrijven. Terwijl dit essentiële basisvaardigheden zijn om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving.


Het afgelopen jaar hebben we met het project Versterken taalvaardigheid bijgedragen aan het taalvaardiger maken van de Brabantse burger. Dit deden we in samenwerking met lokale en regionale taalnetwerken. We richtten ons specifiek op drie groepen: werkgevers en –nemers, nieuwe Brabanders en taalzwakke jongeren.  


In dit kennisdossier kun je zien wat wij, samen met onze lokale en regionale samenwerkingspartners, hebben ondernomen. En we gaan door. Investeringen van de afgelopen jaren zijn alleen van waarde als iedereen blijft investeren op dit thema. Blijvend inzetten op eigenaarschap en commitment is essentieel.


Yvonne van den Berg
Projectleider Versterken taalvaardigheid

HOOFDSTUK 1

Thema Arbeid

In gesprek met Moon Fung Fong

Taal op het werk

In veel Brabantse bedrijven werken laaggeletterden. Zij hebben grote moeite met lezen, schrijven en computeren. En dus ook met formulieren invullen, instructies begrijpen of het schrijven van een e-mail. Vaak zijn werkgevers hier niet van op de hoogte. Dat moet veranderen vindt Moon Fung Fong, adviseur bij Cubiss. Zij maakt werkgevers bewust van het thema laaggeletterdheid en adviseert hen over strategie, beleid en uitvoering.

“Uit onderzoek blijkt dat laaggeletterdheid vaak voorkomt onder schoonmakers, horecapersoneel, chauffeurs, verzorgenden en productiemedewerkers. Deze groep weet vaak goed te verbergen dat ze moeite hebben met lezen of schrijven. Door smoesjes als ‘ik ben mijn bril vergeten’ of ‘ik dacht dat de afspraak morgen was’. In hun functie hebben ze de vaardigheden niet continu nodig. Het probleem begint bijvoorbeeld als een nieuwe veiligheidsinstructie per mail wordt doorgestuurd. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Werkgevers zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor het doen en laten van hun medewerkers. Maar hoe kunnen zij dit weten?”

Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Bedrijven bewust maken van de aanwezigheid van laaggeletterden

    Moon Fung spreekt met teamleiders en HR-managers, ze vertelt hen dat laaggeletterdheid in het bedrijf kan voorkomen. “Mijn rol is om werkgevers te overtuigen om ermee aan de slag te gaan”, vertelt Moon Fung enthousiast. “Dat doen we niet alleen. We werken vanuit werkgeversteams per regio. Eén keer per 5 à 6 weken komen we met Leren & Werken en Stichting Lezen & Schrijven bij elkaar. In sommige regio’s schuift het ROC ook aan. We bespreken wat we gaan doen, welke bedrijven we gaan benaderen en welke bijeenkomsten we eventueel kunnen organiseren. Door dit samen op te pakken kunnen we onze krachten bundelen en tevens voorkomen dat werkgevers steeds door verschillende partijen worden benaderd.”


    Wat doet Cubiss voor werkgevers »

  • Werkgeversbijeenkomsten in arbeidsmarktregio’s

    Naast het bezoeken van bedrijven organiseert Cubiss, samen met de regionale werkgeversteams, regionale en lokale werkgeversbijeenkomsten. Deze bijeenkomsten moeten het thema laaggeletterdheid onder de aandacht brengen. In 2019 vonden bijeenkomsten plaats in de arbeidsmarktregio’s Helmond en ’s-Hertogenbosch.


    Moon Fung: “Door deze bijeenkomsten komen we in contact met bedrijven die de urgentie inzien om met laaggeletterdheid aan de slag te gaan. Wat is het? Hoe herken je het? Wat is het regionale aanbod aan trainingen en workshops om aan laaggeletterdheid te werken? In iedere regio is dat aanbod weer anders. Daar informeren en adviseren wij werkgevers over. Met Frits Spits als spreker kregen we veel media-aandacht. Dat is gaaf, want dat geeft toch extra attentiewaarde!”

  • Jeugdwerkloosheid

    In 2019 heeft Cubiss een informatiebijeenkomst Herkennen en doorverwijzen rondom laaggeletterdheid verzorgd voor intermediairs die zich bezighouden met werkloze jongeren. Volgend jaar kijken we opnieuw naar deze doelgroep.

  • Kosteloze trainingen voor werkgevers

    Cubiss heeft een portfolio van drie trainingen ontwikkeld voor teamleiders en HR-managers:

    • Awareness training: om laaggeletterdheid bij werknemers te leren herkennen;
    • Bespreken van laaggeletterdheid: hoe maak je laaggeletterdheid bespreekbaar bij je medewerkers;
    • Workshop eenvoudig schrijven: in deze workshop leert men hoe de (interne) communicatie verbeterd kan worden door eenvoudiger te schrijven.

    De trainingen zijn laagdrempelig en de werkgever kan er kosteloos gebruik van maken. “Door een helpende hand te bieden, hopen we werkgevers te verleiden om te investeren in taal. We willen in gesprek komen met de werkgever om te achterhalen wat er speelt binnen het bedrijf en de vraag achter de vraag te ontdekken. Tevens vergroten we hiermee ons netwerk.”


    Cubiss gaf al bedrijfstrainingen aan organisaties zoals De Bijenkorf, Elisabeth Twee Steden Ziekenhuis, Catharina Ziekenhuis Eindhoven, IBN, Bosch, Jeroen Bosch Ziekenhuis en RIBW (zie factsheet). Ook gaven zij training aan Jongerenpunt Midden-Brabant die met laaggeletterde jongeren werken, want ook de jeugd loopt achterstand op en kan wellicht geen werk krijgen vanwege een taalachterstand.


    Meer over de trainingen »

  • Partners

    Cubiss werkt niet alleen nauw samen met Leren & Werken (leerwerkloketten) en Stichting Lezen & Schrijven, ook VNO-NCW, ROC’s, bibliotheken en taalhuizen zijn belangrijke partners. VNO-NCW houdt zich bezig met Human Capital en creëert draagvlak voor het thema. “Zij hebben de ingang bij werkgevers, wij hebben de kennis.” De ROC’s geven taalcursussen van 20 tot 25 weken. Na zo’n taalcursus moeten de medewerkers natuurlijk blijven oefenen. Hier kan een taalhuis of bibliotheek haar rol pakken. Denk aan blijven oefenen met bibliotheekmedewerkers of een abonnement aanbieden om in een stimulerende leesomgeving te komen.

Blik op de toekomst

In deze intensieve samenwerking ligt tevens de grootste uitdaging, vindt Moon Fung. “We willen die werkgever zoveel mogelijk ontzorgen. Het is namelijk de belangrijkste schakel in het proces om die laaggeletterde te traceren, motiveren en stimuleren om iets aan taal te doen. We werken vooral vanuit de arbeidsmarktregio’s, maar een werknemer gaat over grenzen heen. Die woont misschien in de ene regio, maar werkt in de andere. Ons aanbod aan trainingen zou minder regiogebonden mogen zijn.


Ik zou pleiten voor één aanbod vanuit één organisatie, zodat werkgevers niet hoeven te zoeken waar ze terecht kunnen met hun vraag, maar duidelijkheid hebben over te volgen stappen. Aan de achterkant betekent dit dat we vooral moeten samenwerken en als één gezicht naar buiten treden”, aldus de oproep van Moon Fung.

Taal op het werk – voor de werkgever

Een urenstaat of vakantierooster invullen? Een website opzoeken of mailtje beantwoorden? Bij zo’n 97.000 werknemers in Noord-Brabant breekt het zweet uit als ze dat moeten doen: ze hebben moeite met lezen, schrijven en computeren.

Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • De impact van laaggeletterdheid

    Als werknemers onvoldoende taalvaardig zijn, draagt dit bij aan: miscommunicatie, fouten in het werkproces, (sociale) isolatie, een lagere productiviteit, veiligheidsproblemen en meer verzuim. De kosten voor werkgevers kunnen hoog oplopen. Werkgevers hebben dus veel baat bij het aanpakken van het probleem. Cubiss maakt werkgevers in Brabant bewust van dit onzichtbare probleem. Ze maakte o.a. een video over het belang van aandacht voor taal op het werk.

  • Tel mee met Taal

    Vanuit de subsidie ‘Tel mee met taal’ kunnen werkgevers tot 67% van de scholingskosten terugkrijgen. Het gaat om scholing waardoor de taalvaardigheid van werknemers verbetert. Niet alleen de werkgever heeft hier baat bij, maar natuurlijk ook de medewerker zelf. Denk aan meer zelfvertrouwen, meer zelfstandigheid zowel op het werk als privé, meer plezier in het leven, minder eenzaamheid en betere kansen op de arbeidsmarkt.

    Meer over Tel mee met taal »


    Gelukkig zijn er al bedrijven aan de slag gegaan met Taal op het werk, zoals Bosch, De Bijenkorf, ziekenhuis ETZ, sociaal werkbedrijf IBN en werkgeversorganisatie VNO-NCW. 

    Bekijk de factsheet »  

  • Hoe kunnen we laaggeletterde werknemers helpen?

    Laaggeletterden zoeken zelf niet snel hulp, uit schaamte of omdat ze de weg niet weten. Of omdat er nu geen probleem voor hen is, omdat dit wordt opgelost door de partner of de kinderen. Daarom organiseert Cubiss regelmatig taalcamouflage-activiteiten (lezen en schrijven zonder dat mensen bewust zijn dat ze met taal bezig zijn) samen met onder meer bibliotheken, werkgevers en welzijnsinstellingen, zodat steeds meer laagtaalvaardigen gevonden en overtuigd worden.

  • Ervaringen van werkgevers
    “Wij dachten dat laaggeletterdheid niet aan de orde was bij de Bijenkorf. Maar medewerkers lijken niet geïnteresseerd in ons interne trainingsinstituut. En er is lage respons op medewerkersonderzoeken. Zou het dan toch? We organiseerden samen met Cubiss een bijeenkomst rondom taal en werk voor de managers met uitleg wat laaggeletterdheid is en hoe je dit herkent. En er volgt een training helder schrijven van Cubiss. Kortom, we staan in de startblokken om met taal aan de slag te gaan.”
    Willem Regeer, Storemanager de Bijenkorf
    “Als onze medewerkers hun vaardigheden bijspijkeren, krijgen zij meer zelfvertrouwen en nemen ze meer initiatief. Ze zijn ook meer betrokken bij IBN. Ze kunnen meer taken uitvoeren en daarmee doorstromen in het werk. Mensen gaan veiliger werken, ze maken minder fouten. Ze durven meer vragen te stellen en gaan meepraten. Een buitenlandse collega vertelde: “Ik zei vroeger altijd ja en amen, ook al snapte ik er niets van. Ik durf nu door te vragen.”
    Harm van Zutphen, Trainer & Adviseur basisvaardigheden IBN

Een oproep aan…

Maurice D’haene, programmaleider Cubiss Brabant: “Het probleem van laagtaalvaardigheid is urgenter dan ooit en krijgen we niet in één keer opgelost. Laaggeletterdheid is een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dus laten we nog meer samenwerken, zodat we ook bestaande initiatieven breder kunnen uitzetten. De regering wil de komende vijf jaar flink investeren om laaggeletterdheid te bestrijden. Overheid, gemeenten, onderwijs, bibliotheken, werkgevers én werknemers kunnen nog meer doen om samen met Cubiss laaggeletterdheid te voorkomen en bestrijden. Investeren in taal loont, absoluut. Maar daar moeten we wel wat voor doen. Samen.”

Lees het hele opiniestuk »

Uitgelicht

Werkgeversconferenties

Werkgeversconferenties

In 2019 organiseerden we, samen met diverse partners, werkgeversconferenties met de titel ‘Duurzame inzetbaarheid, het begint met taal’. Tijdens deze bijeenkomsten worden werkgevers bewust gemaakt van taalproblemen op de werkvloer. Wat is het nut van investeren in de taalvaardigheid van medewerkers in een bedrijf?


Frits Spits was gespreksleider tijdens de werkgeversconferentie in Helmond. Hij werd geïnterviewd door het Eindhovens Dagblad: “Taal geeft werkplezier, werkgeluk”. Lees hier het interview.


In het digitale tijdschrift Zakelijk Helmond werd de werkgeversconferentie bestempeld als succesvol (zie bladzijde 44-45).


Bekijk ook het artikel in het Eindhovens Dagblad »

Beursvloeren

Beursvloeren

Cubiss was aanwezig op diverse beursvloeren in Brabant om in gesprek te gaan met werkgevers in Brabant. Vrijwel iedere werkgever heeft te maken met laaggeletterde werknemers, maar ze zijn zich er vaak niet van bewust. Bekijk een sfeerimpressie van de bijeenkomst in Moerdijk.

Subsidie-advies en –aanvragen

Subsidie-advies en –aanvragen

Werkgevers weten vaak niet dat ze in aanmerking komen voor subsidie als ze met laaggeletterdheid aan de slag gaan. Cubiss geeft daarom subsidie-advies en ondersteunt werkgevers bij het aanvragen van de landelijke scholingssubsidie Tel mee met taal.


Bekijk de mogelijkheden »

Werkgeverspagina

Werkgeverspagina

Wat is laaggeletterdheid? Moet je daar iets mee als werkgever? Wat kun je als werkgever doen? Alle relevante informatie voor werkgevers hebben we verzameld op één pagina op onze website. Je vindt er een kort filmpje over het belang van aandacht voor taal op het werk. Maar ook tips, allerlei onderzoeken en rapporten. En je leest in de best practises welke organisaties al begonnen zijn, waar zij tegenaan liepen en hoe ze dat opgelost hebben.

Naar de werkgeverspagina »

EXTERNE BLIK

Interview met Bosch Transmission Technology

Onder 700 medewerkers valt één laaggeletterde natuurlijk niet op

Bij Bosch Transmission Technology in Tilburg werken meer dan 700 operators. Dit enorme productieteam houdt zich met name bezig met de ontwikkeling en productie van metalen duwbanden, het hart van de continu variabele transmissie, met name populair in Japan, China en de USA. Bij Bosch leggen ze het ook wel uit als de moderne versie van het ‘pientere DAF-pookje’. Het team is enorm divers, van jong tot oud en met zo’n 50 verschillende nationaliteiten. Veel medewerkers werken er al jaren en zijn intern doorgegroeid via opleidingen of cursussen. Anderen zijn minder ambitieus en vinden het heerlijk om op hun vertrouwde plekje te blijven zitten. Maar is dat een bewuste keuze of ligt daar een andere oorzaak aan ten grondslag?


De aanleiding om met laaggeletterdheid aan de slag te gaan

In de zomer van 2018 opende Koning Willem-Alexander het mbo-jaar 2018-2019 bij ROC Tilburg. Tijdens één van de lezingen ging het over laaggeletterdheid. Een medewerker van een afvalverwerkingsbedrijf vertelde dat hij aan de slag was gegaan met taal en hoe zijn leven hierdoor was veranderd. Dit zette de voormalig HR-medewerker van Bosch, die toehoorder was, aan het denken. Zij had al eens eerder te maken gehad met het thema laaggeletterdheid. Het zou goed mogelijk kunnen zijn dat er laaggeletterde NT1 en NT2’ers* bij Bosch werken. Maar hoe komen we daar achter?

Break to next page after this element (Switch to PDF view)

Iemand wordt beschouwd als laaggeletterd wanneer hij niet voldoet aan het minimale niveau om te functioneren in de maatschappij. Dit niveau is vastgesteld op eind vmbo of niveau mbo-2/3.


  • NT1: Autochtone laagopgeleide volwassenen die Nederlands als moedertaal hebben.
  • NT2: Allochtone laagopgeleide volwassenen die Nederlands als tweede taal hebben.

Medewerkers ontwikkelen zich en vergroten daarmee hun inzetbaarheid

“We willen dat iedereen onze veiligheidsinstructies kan lezen. Als er een calamiteit is, moeten ze wel weten wat ze moeten doen. Dus medewerkers hebben een bepaald lees- en schrijfniveau nodig om op een verantwoorde en veilige manier te kunnen werken. Daarom stimuleren we medewerkers om zich verder te ontwikkelen. Niet alleen op taal, maar ook op andere vlakken natuurlijk“, zegt Dennis de Vries, coördinator operator kwalificatietrajecten bij Bosch en tevens opleidingscoördinator. Zo’n 170 medewerkers haalden de afgelopen jaren via dit opleidingstraject een diploma op mbo niveau 2 of 3 in de techniek. “Met een hoger kwalificatieniveau zijn medewerkers breder inzetbaar. Dat geeft zeker voordelen. Maar niet iedereen heeft gebruik gemaakt van de opleidingsmogelijkheden. Naar schatting gaat het om zo’n 300 medewerkers. Hier zouden best laaggeletterden tussen kunnen zitten”, vermoedt Dennis de Vries.


De aanpak

“Medio 2020 gaan we samen met Cubiss teamleiders informeren over hoe ze laaggeletterdheid kunnen herkennen bij hun teamleden. Medewerkers mogen op vrijwillige basis een test doen om het taalniveau te bepalen. We vertellen de medewerkers dat als je je taalniveau verbetert, dit ook effect heeft op je eigen leven. We hopen vooral dat medewerkers zichzelf durven te laten zien en zich willen ontwikkelen. Al kunnen we maar één medewerker helpen, dan is het project voor ons al geslaagd. Dan kun je iemand zijn wereld veranderen. Dat gunnen we onze medewerkers“, aldus Dennis de Vries.

HOOFDSTUK 2

Thema Nieuwe Brabanders

In gesprek met Nieke Geschiere

Nieuwe Brabanders

Binnen het project Versterken taalvaardigheid is naast Taal op het werk en Taalzwakke jongeren de doelgroep ‘Nieuwe Brabanders’ benoemd. Het gaat niet alleen over asielzoekers en statushouders, maar ook over expats en arbeidsmigranten. Een belangrijke groep van de Brabantse bevolking, die onze taal niet (goed) machtig is. De missie van Cubiss, ‘Iedereen doet mee’, sluit hierbij aan en maakt Cubiss een logische partner om deze groep te helpen in hun participatie in de Nederlandse samenleving.

Met deze missie in het achterhoofd hebben we het afgelopen jaar verschillende activiteiten uitgevoerd. Eén daarvan is de portrettenreeks die we gemaakt hebben van Nieuwe Brabanders. De portrettenreeks speelt in op de bewustwording van het effect van taal op het dagelijks leven. Bekijk de portrettenreeks »

De portretten worden binnenkort gebundeld in een boekje. Dit boekje wordt het vervolg op de portrettenreeks van taalambassadeurs dat verschenen is in 2018.

  • Samenwerking is de sleutel

    Deelnemers van de portretten zijn via de contacten van Cubiss gevonden. Zo is er samengewerkt met Vluchtelingenwerk, Logistic Force, Broodje Aap en Linke Soep. Collega Yvonne van Bijnen interviewde samen met tekstschrijver Tefke van Dijk zestien Nieuwe Brabanders van zeer diverse etniciteit. Sommige Nieuwe Brabanders wonen al wat langer in Nederland en andere nog maar kort.

  • Taal leren door vrijetijdsbesteding

    De portretten worden afgewisseld met best practices. Deze succesvolle voorbeelden gaan over het leren van taal door vrijetijdsbesteding. Dit zijn activiteiten en/of initiatieven waarbij Nieuwe Brabanders aan vrijetijdsbesteding doen, zoals een hobby of sport, en tegelijkertijd de Nederlandse taal leren. In sommige gevallen is er sprake van wederkerigheid: een taalles in ruil voor iets anders. De groep klussers die in Helmond tuinen opknapt in ruil voor taalles is hier een voorbeeld van. Het verhaal van het Stadsleerbedrijf »

Yvonne van Bijnen over de portretten

Yvonne van Bijnen, adviseur Cubiss: “Wat mij betreft zitten de kracht en de toegevoegde waarde van de portrettenreeks vooral in de ‘positieve zichtbaarheid’ die het de nieuwkomers geeft. In media worden nieuwkomers vaak afgeschilderd als een groep die iets nog niet kan (bijvoorbeeld de taal of werken). De nadruk ligt dan op problemen die integratie met zich meebrengt. Maar deze mensen zijn meer dan dat en dat wordt in deze portrettenreeks benadrukt.

“De toegevoegde waarde van de portrettenreeks zit vooral in de positieve zichtbaarheid die het de nieuwkomers geeft.”

Deze groep mensen heeft dromen en ambities. Ze hebben al heel wat bereikt en bijgedragen aan de Nederlandse maatschappij. De Syrische Mohammed die een falafelrestaurant in Breda heeft opgericht dat inmiddels goed loopt, is daar een mooi voorbeeld van. De nieuwkomers vonden het ook fijn om in het interview een completer beeld van zichzelf te mogen geven.”

Blik op de toekomst

Een belangrijke uitdaging voor het aankomende jaar is partners in het sociaal domein de verbinding met elkaar aan laten gaan. Veel organisaties zijn binnen hun eigen mogelijkheden hetzelfde aan het doen. Als de krachten gebundeld zouden worden, zou er meer mogelijk zijn.

“Als we de krachten bundelen, zal er meer mogelijk zijn.”

Een tweede uitdaging is de politieke tendens. De focus ligt momenteel erg op de NT1-er: de ‘autochtone’ Nederlander die moeite heeft met lezen en schrijven. Een voorbeeld is de ruimte voor deze doelgroep binnen de beleidsplannen voor 2020 van de bibliotheek. Dat is goed, maar de realiteit is ook dat er in 2021 een nieuw inburgeringsstelsel gelanceerd wordt. Een stelsel dat veel gaat vragen van gemeenten en waar zij hun sociale partners hard nodig zullen hebben. Daarbij is de asielinstroom weer aan het toenemen.


 Voor spelers in het sociaal domein is het daarom belangrijk om in beleid en uitvoering ook voldoende aandacht te houden voor nieuwkomers. Voor Cubiss ligt hier in 2020 de opdracht samenwerkingspartners bij elkaar te brengen en aangehaakt te houden op dit thema.

Inburgering

Nieuwe Brabanders zijn niet in Nederland geboren, maar hier op latere leeftijd gekomen. Het gaat om expats, vluchtelingen, arbeidsmigranten of statushouders. Arbeidsparticipatie van deze nieuwkomers is een actueel thema. Er staat namelijk een grote verandering op stapel; de nieuwe inburgeringswet.

Minister Wouter Koolmees constateerde: “Inburgeraars doen te lang over hun inburgering en het huidige stelsel prikkelt niet om op het hoogst mogelijke niveau de Nederlandse taal te leren. De verbinding met participatie wordt onvoldoende gemaakt, onder andere omdat nieuwkomers zich allereerst richten op hun inburgeringsplicht.” 

Statushouders in Brabant: Wat valt op? »

Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Sneller de taal leren tijdens werk

    Het is algemeen bekend dat een taal sneller en beter geleerd wordt als de taalleerder de nieuwe taal, naast in de taalles, ook kan toepassen in een werk- of opleidingssituatie. Daarnaast kunnen de nieuwkomers door hun (vrijwilligers)werk participeren in de maatschappij. Op deze manier kunnen ze hun steentje bijdragen en hun netwerk en zelfvertrouwen vergroten. Ze maken kennis met een Nederlandse organisatie, met werken in Nederland en met de Nederlandse arbeidsmarkt. Kortom, de nieuwkomer werkt op verschillende manieren aan zijn persoonlijke ontwikkeling.

  • Project bij bibliotheek Theek 5

    In 2018 heeft Cubiss samen met bibliotheek Theek 5 het project ‘Op weg naar werk in Oosterhout’ opgezet, mede mogelijk gemaakt door het Oranje Fonds. In dit project worden nieuwkomers gekoppeld aan allerlei organisaties waar veel vrijwilligers werken. De bibliotheek heeft in dit project een belangrijke verbindende rol: de matches tussen nieuwkomers en betrokken organisaties vinden bij voorkeur letterlijk plaats in de bibliotheek. Nieuwkomers doen bij deze organisaties gedurende minstens drie maanden vrijwilligerswerk. 

    Meer informatie over het project »

    “Door dit project heb ik weer vertrouwen in mijn leven in Nederland gekregen, ik durf nu te dromen dat ik ook hier een toekomst op kan bouwen!”

  • Verbindende rol voor bibliotheken

    Het project kende een succesvol resultaat: tevreden nieuwkomers en samenwerkingspartners en veel matches op het gebied van vrijwilligerswerk. Sommige matches hebben zelfs tot betaald werk geleid. Daarom heeft Cubiss binnen het thema ‘Nieuwe Brabanders’ een aanjagende rol op zich genomen om dit project ook bij andere Brabantse bibliotheken tot stand te brengen. Begin 2019 is met diverse bibliotheken een gesprek aangegaan om te bekijken of dit project, of elementen eruit, interessant voor hen zijn. Cubiss heeft een blauwdruk opgesteld met richtlijnen, tips en informatie voor bibliotheken die hiermee aan de slag willen gaan. Een mooie kans, zeker nu veel gemeenten op zoek zijn naar partners op het gebied van inburgering. Vanaf 2020 valt de inburgering namelijk weer onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. 

    Naar de blauwdruk »

  • Verkennend overleg met CINOP

    Tevens zijn we in verkennend overleg met o.a. CINOP over hoe we ondersteuning kunnen bieden aan organisaties die hun rol willen pakken in de nieuwe inburgeringswet en hoe we daarin samen kunnen optrekken. We denken na over een pilot. Tot slot gaan we samen met Rijnbrink, Probiblio, de KB en Stichting Het Begint met Taal in 2020 twee bijeenkomsten organiseren voor bibliotheken. We informeren de biebs over wat er gaat veranderen met de komst van de nieuwe wet en welke rol de bibliotheken hierin kunnen innemen. We brengen in kaart wat er nog nodig is en wat wij als POI (provinciale ondersteuningsinstelling) daarin kunnen betekenen.

Uitgelicht

Expats in Veldhoven

Expats in Veldhoven

In Veldhoven e.o. wonen veel expats. Bibliotheek Veldhoven en samenwerkingspartner Cordaad Welzijn waren benieuwd naar de wensen van expats m.b.t. de dienstverlening van de bibliotheek. Middels een (digitale) vragenlijst hebben we dit in kaart gebracht. Eventuele vervolgstappen worden nu bekeken.

Taalles Voorwaartz
in Breda

Taalles Voorwaartz in Breda

Met het project ‘Vaardige statushouders in de gemeente Breda’ speelde gemeente Breda alvast in op de aankomende veranderingen in het inburgeringsstelsel. Lees het interview met Maryse Schreuder, directeur van Voorwaartz Taaltraining en Coaching, één van de betrokken partijen bij het project.

Naar het interview »

Inspiratiemiddag Poolse en Arabische cultuur

Inspiratiemiddag Poolse en Arabische cultuur

Samen met LEV groep en Bibliotheek Helmond-Peel organiseerde Cubiss een inspiratiemiddag Cultuur & Taal. Doel van deze bijeenkomst: professionals en vrijwilligers, die werken met gezinnen van Poolse- en Arabische afkomst, bewust te maken van cultuurverschillen en te leren werken in een omgeving met culturele diversiteit.

Meer over deze inspiratiemiddag »

Vrijetijdsbesteding
en taal

Vrijetijdsbesteding en taal

In het najaar is Cubiss adviseur Nieke Geschiere begonnen met het uitlichten en aanjagen van een aantal initiatieven waarbij taal leren door vrijetijdsbesteding centraal staat.

Bekijk de initiatieven »

EXTERNE BLIK

Interview met Dalila Sayd

Taal leren door samen boodschappen te doen

Volop meedoen in Nederland is lastig voor de meeste nieuwkomers. Wat hen, naast taal- en inburgeringscursus, écht verder helpt is samen dingen doen. Zoals bij het project Wortel Schieten van het Eetschap.

 

Dalila Sayd van het Eetschap nam het initiatief voor Wortel Schieten. Ze koppelde HAS-studenten van de minor Plant(w)aardige Toekomst aan jonge statushouders. Tijdens het tien weken durende project kookten ze samen en bedachten nieuwe recepten, zoals een Syrische, vegetarische variant op het worstenbroodje. Ook gingen ze op bezoek bij boeren rond Den Bosch. “Op de fiets”, zegt Dalila. “Zodat ze ook de omgeving beter leerden kennen.”

 

De boeren gaven uitleg over de gewassen die in Nederland groeien en hoe je die kunt bereiden. Op hun beurt staken de agrariërs wat op van de vluchtelingen. Dalila herinnert zich Ahmed, die even vooroverboog om wat onkruid te plukken. “Daar maken wij thee van”, vertelde hij.

Break to next page after this element (Switch to PDF view)

Kennismaking met meiknol

Ook brachten vluchtelingen en studenten bezoekjes aan verschillende winkels met levensmiddelen, Nederlandse maar ook Turkse. Tijdens deze supermarktsafari leerden ze – met Google Translate bij de hand – veel van elkaar. “Vluchtelingen vroegen bijvoorbeeld welk merk tandpasta de studenten gebruikten”, zegt Dalila. En in de Turkse supermarkt maakten de studenten kennis met groenten als palmkool, peterseliewortel en meiknol. Wederkerigheid is volgens Dalila erg belangrijk. “Dat zorgt voor gelijkwaardigheid in de relatie.”

 

Grotere woordenschat

Hebben de jonge statushouders door Wortel Schieten beter Nederlands leren spreken? “Daarvoor duurde het project te kort”, zegt Dalila. De vluchtelingen hebben wel hun woordenschat vergroot. “En ze hebben kennisgemaakt met de Nederlandse eetcultuur en hoe dingen in ons land zijn georganiseerd.”

 

Dalila gelooft ook dat Wortel Schieten de vluchtelingen heeft gemotiveerd om beter Nederlands te leren. “Het project gaf hen het gevoel erbij te horen. En dan komt de interesse – in cultuur, in normen en waarden, maar ook in de taal – vanzelf.”  

HOOFDSTUK 3

Thema Taalzwakke jongeren

In gesprek met Goswin Konings

De gezinsaanpak

De leesvaardigheid van de Nederlandse jeugd gaat achteruit. Eén van de oplossingen is het aanbieden van taalactiviteiten, juist in gezinnen en op plekken waar dat niet vanzelfsprekend is. Adviseur Goswin Konings werkt aan het taalsterker maken van 0- tot 22-jarigen. En via hen aan de taalvaardigheid van hun ouders.

Je ziet het al aan de manier waarop ouders op het consultatiebureau met hun baby omgaan. De ene ouder benoemt alle handelingen die hij of zij verricht. De andere ouder kleedt zijn baby zwijgend om. “Maar als je niks zegt tegen je kind, van wie moet het dan leren praten?”, zegt Goswin Konings.


Laaggeletterdheid wordt vaak van generatie op generatie doorgeven. Wie opgroeit in een taalarme omgeving begint al met een achterstand op de basisschool. “En dat is lastig in te halen. Om gelijkere kansen te creëren in de samenleving, is het van belang deze cyclus te doorbreken.”

“Kies voor een gecombineerd taalaanbod voor ouders en kind.”
Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Samen zingen

    Voor een goede start is het essentieel dat ouders samen met hun kind praten, lezen en zingen. Studenten van Avans Innovative Studio hielpen Goswin afgelopen jaar met het bedenken van oplossingen om gezinnen meer met taal in aanraking te brengen. “Zoals een scheurkalender met daarop voor elke dag een eenvoudige taalactiviteit om samen met je kind te doen.”

  • Taalaanbod voor het hele gezin

    Meer taalaanbod voor ouders én kinderen. Steeds vaker wordt het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid gecombineerd in een gezinsaanpak. “Dit werkt goed, omdat je de achterstand bij de kinderen voorkomt of verkleint, én tegelijkertijd de ouders vooruit helpt.”


    Een initiatief rondom gezinsaanpak dat Goswin is bijgebleven, is de taalopvang voor kinderen van inburgeraars. Die komen vaak niet naar taalles, omdat ze geen oppas hebben. Door in Breda opvang te organiseren voor deze kinderen, kwamen de ouders wél. Terwijl ouders in een naburige ruimte Nederlands leerden, deden de kleintjes spelenderwijs hetzelfde onder begeleiding van pedagogisch medewerkers.


    Hoewel het project een prachtige gedachtegang heeft, is het in de praktijk lastig te organiseren. Je moet rekening houden met regelgeving rondom kinderopvang en het financiële plaatje. Voor gemeenten die aan de slag willen met het project heeft Goswin enkele belangrijke overwegingen vastgelegd.

  • Praat Nederlands met me

    Uit de pilot in Breda is de uitgave ‘Praat Nederlands met me’ voortgekomen. Het boekje, te downloaden op de Cubiss website, bevat handige tips voor iedereen die met anderstalige kinderen werkt en is ontwikkeld in samenwerking met het Cubiss project Innovatie van de educatieve functie1. De publicatie is ook voor vrijwilligers van de VoorleesExpress heel bruikbaar.


    Bekijk de publicatie »

    1 Het startpunt voor buitenschoolse activiteiten is een organisatie als het consultatiebureau, een buitenschoolse opvang of basisschool. Partners waarmee het project Innovatie van de educatieve functie al samenwerkt.

Blik op de toekomst

Goswin ziet kansen in de samenwerking tussen bibliotheek en jeugd- en jongerenwerk. Haar tip: geef lezen en schrijven onopvallend een plek in bestaande activiteiten. Ga samen om tafel en geef bestaande activiteiten een talige draai!


Denkend aan de toekomst hoopt ze op succesvolle lokale netwerken, gericht op het verbeteren van taalvaardigheid van jeugd en jongeren plus ouders. Ze ziet samenwerking voor zich tussen bibliotheken, Taalhuizen én partijen die veel kinderen en hun ouders zien. Denk aan consultatiebureaus, peuter- en kinderopvang, (weekend)scholen en jeugd- en jongerenwerk. “Organisaties richten zich nu vaak óf op de jeugd óf op volwassenen. Als we boven die hokjes uitstijgen en goed doorverwijzen, kunnen we veel meer mensen bereiken.”

Het leesavontuur

Boeken en verhalen een plek geven op de bso

Na een hele dag letters op school, ook nog lezen op de bso? Goswin Konings, adviseur bij Cubiss, gelooft dat het kan. Samen met de Bibliotheek Midden-Brabant en drie kinderopvangorganisaties in Loon op Zand werkte Cubiss aan het bevorderen van leesplezier op de bso.

Onder het motto ‘hoe meer, hoe beter’ daagden de deelnemende organisaties kinderen van zeven tot en met twaalf jaar uit ook na schooltijd te lezen. Dit deden ze met het project Leesavontuur; een project waarin het draait om kinderen op speelse manieren in aanraking te laten komen met boeken (en taal).

“Het doel is om zoveel mogelijk kinderen met taal in aanraking te laten komen.”
Sansin Yilmaz
manager Kinderopvang KMB
“Hoe meer leeskilometers, hoe beter de leesvaardigheid, hoe leuker kinderen lezen vinden en hoe groter hun woordenschat.”
Ank Joosen
relatiemanager bibliotheek Midden-Brabant
  • Rol van Cubiss

    Cubiss is aanjager in het Leesavontuur. Goswin: “Het project is vooral bedoeld om boeken en verhalen een plek te geven op de buitenschoolse opvang. Kinderen hoeven niet verplicht op een stoel te zitten lezen.” Ze is ervan overtuigd dat lezen niet alleen thuis en op school, maar ook op de bso een plek verdient. “Want het is nooit genoeg. Door dagelijks minimaal vijftien minuten te lezen, kunnen kinderen hun woordenschat uitbreiden met duizend extra woorden per jaar.”

  • Steun van de gemeente

    Gemeente Loon op Zand stelde geld beschikbaar uit budget bestemd voor het terugdringen van leerachterstanden in het onderwijs. “Er gebeurt al veel op basisscholen”, zegt Bianka Smeets, beleidsmedewerker onderwijs en onderwijshuisvesting.  “Door leesbevordering te verbreden naar de bso, hopen we leerachterstanden nog effectiever te kunnen aanpakken. Een kwartiertje extra lezen per dag helpt al.”

  • Opzet van het project

    Tien weken lang kunnen kinderen deelnemen aan workshops die te maken hebben met lezen en boeken, aangepast aan de leeftijd en belevingswereld van kinderen. Ze mogen zelf kiezen of ze mee doen. In de praktijk kiezen ze negen van de tien keer voor de activiteiten. Ank kreeg van kinderen terug: we lézen helemaal niet! “Het gaat ongemerkt, bijvoorbeeld door te koken op basis van een recept of de instructies te lezen bij experimentjes en proefjes die ze doen.”


    Het Leesavontuur gaat over ontdekken. Kinderen maken kennis met (veel) boeken en krijgen meteen 21e-eeuwse vaardigheden mee, zoals samenwerken, kennis vergroten, ICT gebruik, reflectie, probleemoplossend vermogen en creativiteit. De kinderen maken bijvoorbeeld een digitale krant en leren zo bronnen op het internet kritisch te benaderen.

    Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Bijkomende effecten leesavontuur

    Ook de pedagogisch medewerkers van de bso worden getraind in leesbevordering. Ze leren hoe ze lezen aantrekkelijk maken voor kinderen. “Daar is echt behoefte aan”, weet Bianka Smeets. Ze leren hoe ze lezen aantrekkelijk kunnen maken voor kinderen. “Lezen wordt onderdeel van de activiteiten die de bso’s aanbieden. En dat kan op een hele leuke manier, bijvoorbeeld door kinderen een filmpje te laten maken van een boek dat ze hebben gelezen.”

Leesavontuur afgerond

Het leesavontuur is inmiddels afgerond en geëvalueerd. Uit de evaluaties met de pedagogisch medewerkers is gebleken dat dat zowel lezers al niet-lezers profijt hebben gehad bij de ondersteuning van het leesavontuur. De ervaringen van het leesavontuur worden gedeeld, zodat andere organisaties hun voordeel ermee kunnen doen.

Bekijk de volledige evaluatie »

Uitgelicht

Leesacties

Leesacties

Brabantse BoekStartcoaches kennen het belang van voorlezen. Ze zien kinderen bij het consultatiebureau die niet snel met voorlezen in aanraking komen. Om de coaches in hun werk te ondersteunen hebben we hen dit jaar verrast met leescadeaus die ze kunnen uitdelen op de consultatiebureaus. 

Meer informatie »

Nijntje

Nijntje

Mieke Pepers van ONS Welzijn kreeg 80 exemplaren van ‘Kijk en lees mee met Nijntje’. Het boekje is bedoeld voor kinderen die weinig met boeken in aanraking komen. Mieke neemt de boeken mee als ze bij gezinnen thuis komt. 

Meer over dit project »

Zomerplacemats

Zomerplacemats

Maar liefst 1300 kinderen uit groep 4 kregen bij de start van de zomervakantie een mooi cadeau mee naar huis: een block met 20 zomerplacemats vol verhalen, boekfragmenten, puzzels, knutselprojecten, recepten, een rebus en nog veel meer! Het doel van de zomerplacemats: de zomerleesdip tegengaan. 

Lees de evaluatie »

Praat Nederlands
met me

Praat Nederlands met me

Het is belangrijk dat kinderen hun moedertaal goed leren spreken. Én dat zij Nederlands leren zodat ze goed mee kunnen doen in de maatschappij. In de uitgave 'Praat Nederlands met me!' geven we tips aan iedereen die het leuk vindt om anderstalige kinderen op een stimulerende manier kennis te laten maken met het Nederlands. 

Bekijk de publicatie »

Verloren letters

Verloren letters

Oscar Schellekens werkt bij Kindcentrum Koolhoven. Hij verzint elke maandagmiddag samen met de kinderen van zijn groep een verhaal. 

We gingen op bezoek »

Gastlessen
maatschappelijke zorg

Gastlessen maatschappelijke zorg

Adviseur Goswin Konings vertelt over de gastlessen die ze gaf bij het Koning Willem I College in Den Bosch. “Spannend! Maar wat was het leuk!”. 

Naar het verhaal »

EXTERNE BLIK

Interview met organisatie Spoken Word

Jongeren aan het lezen krijgen valt niet mee. Maar lezen is natuurlijk niet de enige manier om met taal bezig te zijn! Organiseer urban-activiteiten voor én met jongeren en ontdek de grote rol die taal daarin speelt!

Cubiss, Surplus en Bibliotheek Nieuwe Veste zochten samenwerking in de vorm van een serie Spoken Word-workshops voor het meidenwerk in Breda Zuid-West. De meiden volgden workshops van Spoken Word-artist Carmen Verduyn. Op deze manier werkten zij aan taal én aan hun zelfvertrouwen. Het mooiste resultaat? De meiden spraken na de workshop onderling vaker Nederlands met elkaar.


We spraken Lisa van Weerdenburg, jeugdwerker Surplus Breda, over haar meidengroep. Meiden tussen de 9 en 14 jaar, afkomstig uit vluchtelingengezinnen of van de tweede generatie. Ze zijn wel met taal bezig, maar niet persé met Nederlandse taal. Taal op school vinden ze stom.

“Het is heel moeilijk om kinderen enthousiast te maken voor iets wat niet bij hen past. Dat moet je dus niet doen. We gaan hoe dan ook met taal aan de slag, dus zeg jij maar wat je leuk vindt.”
Lisa van Weerdenburg

Vervolgens werd Carmen Verduyn, jeugd- en jongerenwerker/Spoken Word-artist, erbij gehaald voor een workshop Spoken Word. Bij Spoken Word vertaal je woorden in zinnen. Je laat voelen wat je met je tekst bedoelt. Er zijn een paar gedragsregels:

  • ben jezelf
  • pak je podium
  • maak geen excuses voor wat je gaat zeggen. Jij vertelt wat jij belangrijk vindt om te delen.

De meiden, echte doeners, begonnen met schrijven. Opdracht: zet je pen op papier en schrijf 15 minuten. Lisa: “Zo krijg je meteen een goed beeld van wat er leeft onder de meiden.” Daarna zijn we woorden gaan schrijven. Hoe schrijf je woorden? Hoe interpreteer je woorden?


Ook door aan de slag te gaan met Blackout poetry en het versieren van een blijvende zwerfboekenkast, waren de meiden bezig met taal. Ze leerden zinnen formuleren, zoals op een nette manier om de schaar vragen.

Bij de feestelijke afsluiting waren veel ouders aanwezig. Breda Taal heeft de ouders geïnformeerd over taal- en digitale ondersteuning voor volwassenen. Een positieve bijkomstigheid.


Zonder dat ze het doorhadden werkten de meiden aan taal én aan hun zelfvertrouwen. Met heel veel plezier. Kortom, taal wordt leuk als je het verpakt.


Lees het volledige interview »

HOOFDSTUK 4

Thema Duurzame infrastructuur

In gesprek met Marjan Middelkoop

Verbinding

Lesmaterialen en trainingen voor laaggeletterden zijn er volop. Maar hoe zorg je dat ze terecht komen bij de mensen voor wie ze zijn bedoeld? En hoe bestendig je het (taal)netwerk dat daarvoor is ingericht? Dit is in een notendop waarmee adviseur Marjan Middelkoop zich bezighoudt.

Eerst maar even iets rechtzetten. Marjan houdt niet van het woord laaggeletterden. “Dat probeer ik altijd te vermijden. Het gaat om mensen die vragen hebben op het gebied van taal, rekenen en digitale vaardigheden.”


Liefhebbers van taal, zoals Marjan er zelf ook een is, hebben vaak een verkeerd beeld bij laaggeletterden. Ze zien sneue figuren voor zich. “Maar het gaat vaak om mensen zoals jij en ik”, zegt Marjan. “Mensen die zich prima redden, maar wel wat bij te spijkeren hebben.” Een belangrijke tip voor wie met deze doelgroep werkt: “Denk niet in wij en zij.”


“Een op de zes Nederlanders heeft moeite met basisvaardigheden”, vervolgt Marjan. “Ik kom veel verbazing tegen als ik dat vertel.” Tegelijk denkt ze dat de bewustwording over gebrekkige basisvaardigheden is toegenomen sinds in 2016 de eerste (digi)Taalhuizen werden opgericht.

  • Trainingen en workshops

    Marjan houdt zich onder meer bezig met de professionalisering van mensen die regelmatig contact hebben met laaggeletterden. Ze traint veel Taalhuisvrijwilligers en leert bibliotheekmedewerkers bijvoorbeeld hoe je in gesprek raakt over wat mensen zouden willen leren en waar je dat kunt doen.


    Een goede manier is het aanbieden van trainingen rond camouflageactiviteiten. ‘Voel je goed!’, ontwikkeld door de Stichting Lezen & Schrijven, vindt Marjan een mooi voorbeeld. De training is gericht op gezonder leven, maar gaat indirect ook over taal en rekenen. Marjan: “De deelnemers worden bijvoorbeeld uitgenodigd een dagboek bij te houden over wat ze eten.” Ze krijgen de training bijvoorbeeld aangeboden via de diëtist.


    Meer over camouflageactiviteiten »

  • Vindplaatsen

    Vaak zijn professionals zich niet bewust van hun contact met laaggeletterden. Daarom is er voor schuldhulpverleners onder andere de training ‘Voor ‘t zelfde geld´. Marjan leert hen laaggeletterdheid te herkennen en laat hen kennismaken met eenvoudig geschreven informatie over financiële onderwerpen, zoals webwinkelen.


    Schuldhulpverlening is een belangrijke ‘vindplaats’ voor laaggeletterden. “Eigenlijk geldt dat voor alle organisaties waar allerlei soorten mensen komen”, zegt Marjan. Dat kan een ziekenhuis zijn, maar ook een begrafenisonderneming. Ziekte en dood maken nu eenmaal geen onderscheid. 

  • Ondersteunen (digi)Taalhuizen

    Een andere taak van Marjan is het ondersteunen van de (digi)Taalhuizen, en in het bijzonder de Taalhuiscoördinatoren in alle Brabantse arbeidsmarktregio’s. Dat doet ze bijvoorbeeld door twee keer per jaar, samen met de Stichting Lezen & Schrijven, een bijeenkomst voor hen te organiseren. Doel ervan is inspireren en van elkaar leren.


    Marjan is ook sparringpartner voor de coördinatoren. Die vinden het vaak niet eenvoudig om het netwerk te ontwikkelen en te onderhouden, dat het Taalhuis óók is. Hoe zorg je voor een goede samenwerking tussen aanbieders van trainingen, zoals een ROC, en organisaties die als vindplaatsen fungeren?


    Ze ontwikkelde een training om de Taalhuiscoördinatoren in hun rol als verbinder te versterken. “Bij het netwerk betrokken organisaties willen allemaal laaggeletterdheid terugdringen”, zegt Marjan. “Maar in de praktijk is het nog wel eens moeilijk om voldoende oog te hebben voor ieders specifieke ambities en belangen. Bovendien heeft geen enkele organisatie de regie.”

Blik op de toekomst

Vanaf 2020 krijgt de gemeente meer regie. Dat is een van de gevolgen van het nieuwe landelijke actieprogramma dat in de plaats komt van ‘Tel mee met taal’. Gemeenten krijgen vanaf 2021 ook nieuwe taken met betrekking tot de inburgering van nieuwkomers. Marjan ziet daarin een kans voor de Taalhuizen. “Zij hebben een goed zicht op het educatieve aanbod en zouden daar een rol kunnen pakken.”


Meer in het algemeen zullen Taalhuizen hun weg weer moeten vinden in de nieuwe omstandigheden. Marjan denkt volop mee met de coördinatoren over hoe alles wat ze sinds 2016 hebben opgebouwd, behouden kan blijven.


Bijkomstig probleem is dat de meeste coördinatoren geen vaste aanstelling hebben en na drie jaarcontracten op zoek moeten naar ander werk. Een pool vormen van coördinatoren zou een oplossing kunnen zijn, denkt Marjan. “Als je het hebt over duurzame infrastructuur, dan is de positie en bekostiging van Taalhuiscoördinatoren wel een punt.” 

Hoger bereik

Taalhuizen blijken vooral NT2’ers, mensen met Nederlands als tweede taal, te bereiken. Mensen die Nederlands als moedertaal hebben, bereiken ze veel minder. “Vaak schamen zij zich en vinden ze hulp vragen lastig”, zegt adviseur Andrea Driesse van Cubiss.

Hoe kunnen bibliotheken deze doelgroep verleiden tot het bijspijkeren van basisvaardigheden? Daar ging de bijeenkomst Hoger Bereik over. 


Lees het verslag van de bijeenkomst »

Andrea Driesse

Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Strategiekit en persona’s

    De strategiekit Hoger Bereik moet uitkomst bieden. Bibliotheekmedewerkers in Brabant en Limburg maakten tijdens de bijeenkomst kennis en oefenden met dit instrument. De deelnemers leerden ook over persona’s. Deze persona’s geven een beeld van het type Nederlander dat baat kan hebben bij een cursus basisvaardigheden. De persona’s in de strategiekit zijn ontwikkeld door Lost Lemon. Ook in de methode KLASSE! spelen persona’s een grote rol. Tijdens de bijeenkomst werden Wesley, Gerard, Elly en Fatima gepresenteerd.

  • In kleine stapjes

    Voor NT1’ers werkt de huidige aanpak niet. De strategiekit leert te itereren: in kleine stapjes werken, steeds toetsen met de doelgroep en zo nodig aanpassingen doen.

    “We kúnnen niet in één klap tienduizend mensen bereiken.”
    Andrea Driesse

    Wat de deelnemers erg aansprak, was het aanbieden van camouflagecursussen. Wesley bijvoorbeeld wil zzp’er worden, maar heeft moeite met de bijbehorende brij aan formulieren. Hij zou erg geholpen zijn met een praktische cursus voor startende ondernemers, waarbij taal en passant wordt geoefend. En misschien schrijft hij zich daarna in voor een vervolgcursus bij het ROC.

  • Gesprekje aanknopen

    Mensen vinden, motiveren en mét hen een geschikt aanbod ontwikkelen. Daar gaat het om. Tijdens de bijeenkomst op 2 juli oefenden de deelnemers onder meer door de straat op te gaan en een gesprekje aan te knopen.

Deelnemers waardeerden de bijeenkomst met gemiddeld een 7,8. “De sprekers en de oefeningen hebben hun visie echt veranderd”, zegt Andrea. “Bovendien vonden ze het prettig om zich even helemaal op dit onderwerp te focussen.”

Meer weten over Hoger Bereik? Lees de blog van Andrea Driesse »

Leestip! Neem ook eens een kijkje in het inspiratiedocument ‘Leren door te camoufleren’ »

Onderzoek naar taal

Laaggeletterdheid is een groot en vaak onzichtbaar probleem

In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is ongeveer 1 op de 6 mensen (18%). In de leeftijdsgroep 16-65 jaar ligt dat aantal op 1,8 miljoen. In Noord-Brabant zijn er 170.000 mensen tussen de 16-65 jaar die moeite hebben met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is procentueel iets lager dan het Nederlands gemiddelde. Van de 170.000 laaggeletterde Brabanders heeft 57% een baan. Meer dan de helft van deze groep is van Nederlandse afkomst. Onder de 65-plussers is het percentage laaggeletterden hoger dan in de andere leeftijdsgroepen, maar ook in de leeftijdsgroep 16-45 jaar zijn er veel mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid vormt een maatschappelijk probleem. Cubiss adviseur Saskia von der Fuhr onderzocht dit probleem grondig.

  • Taaltesten

    Cubiss bracht de lees- en taalvaardigheid van 550 Brabanders in kaart (Taalmeter 1F van Stichting Lezen & Schrijven) en onderzocht de digitale, financiële en gezondheidsvaardigheden. Zo’n 11% van de Brabanders van 15 jaar en ouder, blijkt laagtaalvaardig. Zelfstandig deelnemen aan de maatschappij kan dan lastig zijn. Werkgevers zijn zich nog onvoldoende bewust van de aanwezigheid van laaggeletterde medewerkers. Daarom zocht Cubiss het bedrijfsleven op, o.a. om laagtaalvaardigen te traceren, maar ook om werkgevers én werknemers te helpen.


    Oproep! Maurice D’haene, programmaleider Cubiss Brabant, deed zelfs een oproep aan de overheid, gemeenten, het onderwijs, bibliotheken, werkgevers én werknemers om samen met Cubiss laaggeletterdheid te voorkomen en bestrijden. Bekijk de oproep »


    In 2019 werden nogmaals ruim 500 taaltesten uitgevoerd in Noord-Brabant. “De resultaten zijn nog niet bekend, maar we verwachten geen grote verschillen met vorig jaar. Het versterken van taalvaardigheid heeft nu eenmaal een lange adem nodig”, licht Saskia von der Fuhr, adviseur Onderzoek bij Cubiss, toe.

    Break to next page after this element (Switch to PDF view)
  • Ken uw Doelgroep

    “Op basis van bestaande data (CBS, GGD, ROA en overige instanties) kunnen we een inschatting maken in welke buurten/wijken in gemeenten de meeste of minste laaggeletterden wonen”, vertelt Saskia. Bibliotheken kunnen hierop inspelen met hun activiteiten, denk aan (digi)taalhuizen, taalmaatjes, taalles of de bibliotheek als ontmoetingsplaats. Tevens kunnen ze met deze analyse gemeenten beter adviseren. Sinds 2014 voert Cubiss al ‘Ken Uw Doelgroep’ analyses uit. In 2018 en 2019 is er voor elke Brabantse gemeente een update uitgevoerd met recentere gegevens.


    Bekijk de analyses »


    Het idee is om in 2020 een analyse te maken van de vijf arbeidsmarktregio’s, zodat er een breder beeld ontstaat van laaggeletterdheid binnen de regio’s.

  • Statushouders in Brabant

    Statushouders zijn vaak laagtaalvaardig. Cubiss maakte een Brabantse doorsnede van de landelijke cijfers van het CBS. Uit eerder onderzoek blijkt dat na 2½ jaar slechts 5% van de statushouders in Brabant het inburgeringsexamen heeft behaald. Met de nieuwe Wet inburgering, die per 2021 ingaat, gaat het te behalen taalniveau omhoog van A2 naar B1.


    Bekijk de factsheet »


    Nieke Geschiere, adviseur taalvaardigheid bij Cubiss, is nog sceptisch over deze rigoureuze verandering. Maar meten is weten. “We kunnen met de cijfers in ieder geval bibliotheken ondersteunen in het vertalen van de nieuwe wet naar de dagelijkse praktijk. We weten nu immers waar statushouders wonen, wat hun (taal)niveau is of ze werk hebben en nog veel meer. We zijn weer een stapje dichter bij ons doel“, aldus Nieke.

Uitgelicht

Talas

Talas

Taalhuizen moeten steeds vaker hun impact aantonen. Best een lastige opgave. Met het spel Talas haal je op een niet-talige manier de verhalen binnen een Taalhuis op. 

Meer over Talas »

Stem je mee!

Stem je mee!

In maart vonden de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Om deze verkiezingen uit te leggen, heeft Cubiss een aangepaste versie gemaakt van het eerder in opdracht van gemeente Tilburg ontwikkelde programma voor de gemeenteraadsverkiezingen ‘Stem je mee!’ 

Bekijk dit programma »

Informatiepunt Digitale Overheid (IDO)

Informatiepunt Digitale Overheid (IDO)

Cubiss heeft dit jaar de Brabantse koploperbibliotheken ondersteund bij de opstart van hun Informatiepunt Digitale Overheid. 

Meer over het informatiepunt »

Omroep Tilburg

Omroep Tilburg

Om de bewustwording rond het thema laaggeletterdheid verder te vergroten, gaat Cubiss samen met Omroep Tilburg en het Taalnetwerk Midden-Brabant enkele reportages maken. Wordt vervolgd!

Taalexpeditie

Taalexpeditie

De Taalexpeditie is een bijzondere manier om mensen bewust te maken van de problematiek van laaggeletterdheid. Ook dit jaar is de Taalexpeditie weer op verschillende locaties ingezet. 

Meer over de taalexpeditie »

Samen voor een geletterd Brabant

Samen voor een geletterd Brabant

Op 17 september vond de jaarlijkse netwerkbijeenkomst plaats over de gezamenlijke aanpak van laaggeletterdheid in Brabant. De bijeenkomst werd georganiseerd door Cubiss en Stichting Lezen & Schrijven. Een mooi moment om terug te blikken en vooruit te kijken. 

Naar de terugblik »

EXTERNE BLIK

De doorontwikkeling van (digi)taalhuizen

Een (digi)Taalhuis is een herkenbare, fysieke plek voor volwassenen waar je aan de slag gaat met beter lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer en het internet. Je volgt er cursussen of wordt doorverwezen naar andere instellingen. Ook voor vrijwilligers biedt het (digi)Taalhuis een plek. Zij kunnen er terecht voor bijvoorbeeld onderwijskundig advies of voor geschikt lesmateriaal voor hun cursist(en). Diverse lokale partners bouwen en onderhouden het (digi)Taalhuis gezamenlijk. Naast de fysieke plek is het (digi)Taalhuis dus ook een structureel samenwerkingsverband.

 

De meeste (digi)Taalhuizen zijn inmiddels al enige tijd open en bevinden zich in de fase borging en doorontwikkeling. Hierbij staat het volgende centraal: het borgen van de continuïteit en kwaliteit, het verhogen van het bereik, het verbreden van de doelgroep en het aanbod en het leggen van verbindingen met relevante thema’s binnen het sociaal domein. Denk aan geld, werk, gezondheid en gezin.


In 2019 is Cubiss betrokken geweest bij diverse activiteiten gericht op de borging en doorontwikkeling van de Taalhuizen. We lichten activiteiten uit.

  • Erasmus+ project Paving the way for essential skills houses

    Op landelijk niveau wordt er rond basisvaardigheden al veel kennis en ervaring gedeeld. Maar het is goed om ook over onze grenzen te kijken, om te leren van de aanpak en ervaringen in andere landen. Om die reden heeft Cubiss de afgelopen twee jaar, in samenwerking met de Nieuwe Veste, Curio (voorheen ROC West-Brabant), Stichting Lezen & Schrijven en drie Europese partners, onderzocht hoe de huidige aanpak van (digi)Taalhuizen kan worden uitgebreid naar een bredere aanpak van alle basisvaardigheden.

     

     Er zijn projecten en voorbeelden bezocht in Wales, België en Noorwegen. De ervaringen en nieuwe inzichten die zijn opgedaan tijdens deze werkbezoeken zijn uitgewerkt in drie bezoekverslagen, twee case studies (thema creativiteit en thema arbeid) en een doorontwikkelde toolkit voor (digi)Taalhuizen. Afgelopen juni zijn de ervaringen en eerste inzichten gedeeld tijdens het internationale congres 'Join us on the yellow brick road'.

    Bekijk de verslagen »

    “Het mooie van ons Erasmus+ project "Paving the way for essential skills houses' is dat het daadwerkelijk een nieuw netwerk met zich mee heeft gebracht waarin we gezamenlijk komen tot nieuwe werkvormen en inzichten. Een samenwerking die ook nadat het project is afgelopen door zal gaan.”
    Lianne Knobel
    bibliotheek Nieuwe Veste
  • Zelfevaluatie (dig)Taalhuizen

    Cubiss is in 2018 en 2019 in samenwerking met Stichting Lezen & Schrijven in gesprek gegaan met de kernpartners van een twintigtal Brabantse (digi)Taalhuizen om een zogenaamde zelfevaluatie uit te voeren. Het doel is inzicht krijgen in de huidige stand van zaken, de ambities en de verdere (door)ontwikkeling van het (digi)Taalhuis.

     

    De zelfevaluaties bestaan uit een gespreksleidraad met aandacht voor cijfers en ervaringen. De bouwstenen van het (digi)Taalhuis zijn het uitgangspunt van het gesprek. De input uit de zelfevaluatie is na afloop verwerkt in een verslag met daarin de belangrijkste ontwikkelwensen van alle kernpartners. Tevens staan er concrete actiepunten in waarmee de partners gezamenlijk aan de slag kunnen.

     

    Inmiddels is met een aantal (digi)Taalhuizen een vervolggesprek gevoerd. Meestal gebeurt dit een jaar na de eerste zelfevaluatie. Tijdens de vervolggesprekken wordt gekeken naar hoe de ontwikkeling van het (digi)Taalhuis is verlopen. Vervolggesprekken eindigen met concrete afspraken over het vervolg van het zelfevaluatieproces. 


    De meeste (digi)Taalhuizen ervaren de zelfevaluatie als prettig. Zij geven aan ook in 2020 minstens één keer per jaar met alle kernpartners gezamenlijk te gaan kijken naar de eigen ontwikkeling.

     

    Lees de belangrijkste bevindingen uit de zelfevaluatietrajecten in de factsheet »

Landelijke certificering (digi)Taalhuizen

In april 2020 begint het traject rond de landelijke certificering van de (digi)Taalhuizen. Dit traject wordt uitgevoerd door Certificeringsorganisatie CBCT. De Brabantse zelfevaluatie is gebruikt als input voor de zelfevaluatie die onderdeel uitmaakt van het landelijke certificeringstraject.

Blik op
de toekomst

Een toekomst met focus en borging

De maatschappelijke impact van laaggeletterdheid is enorm en zal gezien de ontwikkelingen in onze samenleving alleen maar toenemen. We zetten onze meerjarige opdracht Taal & Media onverminderd door. Een nieuw speerpunt komend jaar is de activering van gemeenten. Zij krijgen meer verantwoordelijkheid binnen het programma Tel mee met taal. In samenwerking met lokale en regionale netwerken bieden wij hen extra ondersteuning zodat zij hun regierol hierin (verder) kunnen toe-eigenen.

Uitbreiding doelgroepen 

Twee onderbelichte doelgroepen krijgen dit jaar meer aandacht. Als eerste de kinderen van arbeidsmigranten. Vanwege het tijdelijke verblijf van arbeidsmigranten was er geen aandacht voor de integratie van hun kinderen. Nu ze vaak toch in Nederland blijven, beginnen deze kinderen met een (taal)achterstand aan school. De tweede doelgroep bestaat uit jongeren zonder startkwalificaties. Zij zijn een moeilijk vindbare groep waardoor ze nu niet goed bereikt worden.


Nieuwe inburgeringswet 

De nieuwe inburgeringswet gaat in 2021 van kracht. Dit jaar ondersteunen en adviseren we organisaties bij het vormgeven van hun rol binnen deze nieuwe wet. Waar vroeger bij nieuwe Brabanders de focus lag op deelname in de maatschappij, wordt het nu steeds belangrijker dat de groep snel aan het werk gaat. Het bestaande traject ‘Onderweg naar werk’ breiden we verder uit. Ook gaan we in gesprek met verschillende partijen om te kijken welke rol zij kunnen spelen in het voorzien van werk voor nieuwe Brabanders.

“Taalvaardigheid is één van de vaardigheden die broodnodig zijn om je in de samenleving – die heel snel verandert - staande te houden.”

Bewustwording

We gaan verder met het bewustmaken van werkgevers van de problematiek van laaggeletterdheid. Onvoldoende taalbeheersing van werknemers heeft consequenties op allerlei vlakken, zoals verzuim en veiligheid. Bestrijding van laaggeletterdheid is van grote waarde voor de organisatie, daar spelen werkgevers een belangrijke rol in.


Cyclus doorbreken

Taalproblemen worden vaak van generatie op generatie doorgegeven. Om de cyclus binnen het gezin te doorbreken moet er ook aandacht komen voor het voorkomen van laaggeletterdheid. Het voorkomen van laaggeletterdheid moet ervoor zorgen dat er minder laaggeletterden bijkomen.


Aan de slag

We moeten de komende jaren blijven investeren in de problematiek van laaggeletterdheid. Een goede samenwerking, regionaal, provinciaal en landelijk, is hierin de sleutel. Samen hebben we een groot netwerk en daarmee een groot bereik. Door de handen ineen te slaan hebben we een grotere kans van slagen.

Team Versterken taalvaardigheid 2019

Andrea Driesse

Ans van Kuringe

Eline Somers

Goswin Konings

Marjan Middelkoop

Marjo Frenk

Milja de Vries

Moon Fung Fong

Nieke Geschiere

Saskia von der Fuhr

Yvonne van Bijnen

Yvonne van den Berg

Kijk voor contactgegevens op cubiss.nl/medewerkers

Colofon

In dit dossier tonen we een deel van de activiteiten van het project Versterken taalvaardigheid in 2019. Neem voor meer informatie contact op met projectleider Versterken taalvaardigheid Yvonne van den Berg.


Bekijk hier het werkplan Cubiss Brabant 2020 »


Dank aan iedereen die een bijdrage heeft geleverd voor de totstandkoming van dit dossier.

Eindredactie: Eline Somers en Milja de Vries (Cubiss)

Portretfotografie: Yvonne van Bijnen (Cubiss)


www.cubiss.nl

Cubiss, 2019

Cubiss - Iedereen Doet Mee!