Moon Fung spreekt met teamleiders en HR-managers, ze vertelt hen dat laaggeletterdheid in het bedrijf kan voorkomen. “Mijn rol is om werkgevers te overtuigen om ermee aan de slag te gaan”, vertelt Moon Fung enthousiast. “Dat doen we niet alleen. We werken vanuit werkgeversteams per regio. Eén keer per 5 à 6 weken komen we met Leren & Werken en Stichting Lezen & Schrijven bij elkaar. In sommige regio’s schuift het ROC ook aan. We bespreken wat we gaan doen, welke bedrijven we gaan benaderen en welke bijeenkomsten we eventueel kunnen organiseren. Door dit samen op te pakken kunnen we onze krachten bundelen en tevens voorkomen dat werkgevers steeds door verschillende partijen worden benaderd.”

Wat doet Cubiss voor werkgevers »

Naast het bezoeken van bedrijven organiseert Cubiss, samen met de regionale werkgeversteams, regionale en lokale werkgeversbijeenkomsten. Deze bijeenkomsten moeten het thema laaggeletterdheid onder de aandacht brengen. In 2019 vonden bijeenkomsten plaats in de arbeidsmarktregio’s Helmond en ’s-Hertogenbosch.

Moon Fung: “Door deze bijeenkomsten komen we in contact met bedrijven die de urgentie inzien om met laaggeletterdheid aan de slag te gaan. Wat is het? Hoe herken je het? Wat is het regionale aanbod aan trainingen en workshops om aan laaggeletterdheid te werken? In iedere regio is dat aanbod weer anders. Daar informeren en adviseren wij werkgevers over. Met Frits Spits als spreker kregen we veel media-aandacht. Dat is gaaf, want dat geeft toch extra attentiewaarde!”

In 2019 heeft Cubiss een informatiebijeenkomst Herkennen en doorverwijzen rondom laaggeletterdheid verzorgd voor intermediairs die zich bezighouden met werkloze jongeren. Volgend jaar kijken we opnieuw naar deze doelgroep.

Cubiss heeft een portfolio van drie trainingen ontwikkeld voor teamleiders en HR-managers:

• Awareness training: om laaggeletterdheid bij werknemers te leren herkennen;
• Bespreken van laaggeletterdheid: hoe maak je laaggeletterdheid bespreekbaar bij je medewerkers;
• Workshop eenvoudig schrijven: in deze workshop leert men hoe de (interne) communicatie verbeterd kan worden door eenvoudiger te schrijven.

De trainingen zijn laagdrempelig en de werkgever kan er kosteloos gebruik van maken. “Door een helpende hand te bieden, hopen we werkgevers te verleiden om te investeren in taal. We willen in gesprek komen met de werkgever om te achterhalen wat er speelt binnen het bedrijf en de vraag achter de vraag te ontdekken. Tevens vergroten we hiermee ons netwerk.”

Cubiss gaf al bedrijfstrainingen aan organisaties zoals De Bijenkorf, Elisabeth Twee Steden Ziekenhuis, Catharina Ziekenhuis Eindhoven, IBN, Bosch, Jeroen Bosch Ziekenhuis en RIBW (zie factsheet). Ook gaven zij training aan Jongerenpunt Midden-Brabant die met laaggeletterde jongeren werken, want ook de jeugd loopt achterstand op en kan wellicht geen werk krijgen vanwege een taalachterstand.

Meer over de trainingen »

Cubiss werkt niet alleen nauw samen met Leren & Werken (leerwerkloketten) en Stichting Lezen & Schrijven, ook VNO-NCW, ROC’s, bibliotheken en taalhuizen zijn belangrijke partners. VNO-NCW houdt zich bezig met Human Capital en creëert draagvlak voor het thema. “Zij hebben de ingang bij werkgevers, wij hebben de kennis.” De ROC’s geven taalcursussen van 20 tot 25 weken. Na zo’n taalcursus moeten de medewerkers natuurlijk blijven oefenen. Hier kan een taalhuis of bibliotheek haar rol pakken. Denk aan blijven oefenen met bibliotheekmedewerkers of een abonnement aanbieden om in een stimulerende leesomgeving te komen.

Als werknemers onvoldoende taalvaardig zijn, draagt dit bij aan: miscommunicatie, fouten in het werkproces, (sociale) isolatie, een lagere productiviteit, veiligheidsproblemen en meer verzuim. De kosten voor werkgevers kunnen hoog oplopen. Werkgevers hebben dus veel baat bij het aanpakken van het probleem. Cubiss maakt werkgevers in Brabant bewust van dit onzichtbare probleem. Ze maakte o.a. een video over het belang van aandacht voor taal op het werk.

Vanuit de subsidie ‘Tel mee met taal’ kunnen werkgevers tot 67% van de scholingskosten terugkrijgen. Het gaat om scholing waardoor de taalvaardigheid van werknemers verbetert. Niet alleen de werkgever heeft hier baat bij, maar natuurlijk ook de medewerker zelf. Denk aan meer zelfvertrouwen, meer zelfstandigheid zowel op het werk als privé, meer plezier in het leven, minder eenzaamheid en betere kansen op de arbeidsmarkt.

Meer over Tel mee met taal »

Gelukkig zijn er al bedrijven aan de slag gegaan met Taal op het werk, zoals Bosch, De Bijenkorf, ziekenhuis ETZ, sociaal werkbedrijf IBN en werkgeversorganisatie VNO-NCW. 

Bekijk de factsheet »  

Laaggeletterden zoeken zelf niet snel hulp, uit schaamte of omdat ze de weg niet weten. Of omdat er nu geen probleem voor hen is, omdat dit wordt opgelost door de partner of de kinderen. Daarom organiseert Cubiss regelmatig taalcamouflage-activiteiten (lezen en schrijven zonder dat mensen bewust zijn dat ze met taal bezig zijn) samen met onder meer bibliotheken, werkgevers en welzijnsinstellingen, zodat steeds meer laagtaalvaardigen gevonden en overtuigd worden.

Deelnemers van de portretten zijn via de contacten van Cubiss gevonden. Zo is er samengewerkt met Vluchtelingenwerk, Logistic Force, Broodje Aap en Linke Soep. Collega Yvonne van Bijnen interviewde samen met tekstschrijver Tefke van Dijk zestien Nieuwe Brabanders van zeer diverse etniciteit. Sommige Nieuwe Brabanders wonen al wat langer in Nederland en andere nog maar kort.

De portretten worden afgewisseld met best practices. Deze succesvolle voorbeelden gaan over het leren van taal door vrijetijdsbesteding. Dit zijn activiteiten en/of initiatieven waarbij Nieuwe Brabanders aan vrijetijdsbesteding doen, zoals een hobby of sport, en tegelijkertijd de Nederlandse taal leren. In sommige gevallen is er sprake van wederkerigheid: een taalles in ruil voor iets anders. De groep klussers die in Helmond tuinen opknapt in ruil voor taalles is hier een voorbeeld van. Het verhaal van het Stadsleerbedrijf »

Het is algemeen bekend dat een taal sneller en beter geleerd wordt als de taalleerder de nieuwe taal, naast in de taalles, ook kan toepassen in een werk- of opleidingssituatie. Daarnaast kunnen de nieuwkomers door hun (vrijwilligers)werk participeren in de maatschappij. Op deze manier kunnen ze hun steentje bijdragen en hun netwerk en zelfvertrouwen vergroten. Ze maken kennis met een Nederlandse organisatie, met werken in Nederland en met de Nederlandse arbeidsmarkt. Kortom, de nieuwkomer werkt op verschillende manieren aan zijn persoonlijke ontwikkeling.

In 2018 heeft Cubiss samen met bibliotheek Theek 5 het project ‘Op weg naar werk in Oosterhout’ opgezet, mede mogelijk gemaakt door het Oranje Fonds. In dit project worden nieuwkomers gekoppeld aan allerlei organisaties waar veel vrijwilligers werken. De bibliotheek heeft in dit project een belangrijke verbindende rol: de matches tussen nieuwkomers en betrokken organisaties vinden bij voorkeur letterlijk plaats in de bibliotheek. Nieuwkomers doen bij deze organisaties gedurende minstens drie maanden vrijwilligerswerk. 

Meer informatie over het project »

“Door dit project heb ik weer vertrouwen in mijn leven in Nederland gekregen, ik durf nu te dromen dat ik ook hier een toekomst op kan bouwen!”

Het project kende een succesvol resultaat: tevreden nieuwkomers en samenwerkingspartners en veel matches op het gebied van vrijwilligerswerk. Sommige matches hebben zelfs tot betaald werk geleid. Daarom heeft Cubiss binnen het thema ‘Nieuwe Brabanders’ een aanjagende rol op zich genomen om dit project ook bij andere Brabantse bibliotheken tot stand te brengen. Begin 2019 is met diverse bibliotheken een gesprek aangegaan om te bekijken of dit project, of elementen eruit, interessant voor hen zijn. Cubiss heeft een blauwdruk opgesteld met richtlijnen, tips en informatie voor bibliotheken die hiermee aan de slag willen gaan. Een mooie kans, zeker nu veel gemeenten op zoek zijn naar partners op het gebied van inburgering. Vanaf 2020 valt de inburgering namelijk weer onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. 

Naar de blauwdruk »

Tevens zijn we in verkennend overleg met o.a. CINOP over hoe we ondersteuning kunnen bieden aan organisaties die hun rol willen pakken in de nieuwe inburgeringswet en hoe we daarin samen kunnen optrekken. We denken na over een pilot. Tot slot gaan we samen met Rijnbrink, Probiblio, de KB en Stichting Het Begint met Taal in 2020 twee bijeenkomsten organiseren voor bibliotheken. We informeren de biebs over wat er gaat veranderen met de komst van de nieuwe wet en welke rol de bibliotheken hierin kunnen innemen. We brengen in kaart wat er nog nodig is en wat wij als POI (provinciale ondersteuningsinstelling) daarin kunnen betekenen.

Voor een goede start is het essentieel dat ouders samen met hun kind praten, lezen en zingen. Studenten van Avans Innovative Studio hielpen Goswin afgelopen jaar met het bedenken van oplossingen om gezinnen meer met taal in aanraking te brengen. “Zoals een scheurkalender met daarop voor elke dag een eenvoudige taalactiviteit om samen met je kind te doen.”

Meer taalaanbod voor ouders én kinderen. Steeds vaker wordt het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid gecombineerd in een gezinsaanpak. “Dit werkt goed, omdat je de achterstand bij de kinderen voorkomt of verkleint, én tegelijkertijd de ouders vooruit helpt.”

Een initiatief rondom gezinsaanpak dat Goswin is bijgebleven, is de taalopvang voor kinderen van inburgeraars. Die komen vaak niet naar taalles, omdat ze geen oppas hebben. Door in Breda opvang te organiseren voor deze kinderen, kwamen de ouders wél. Terwijl ouders in een naburige ruimte Nederlands leerden, deden de kleintjes spelenderwijs hetzelfde onder begeleiding van pedagogisch medewerkers.

Hoewel het project een prachtige gedachtegang heeft, is het in de praktijk lastig te organiseren. Je moet rekening houden met regelgeving rondom kinderopvang en het financiële plaatje. Voor gemeenten die aan de slag willen met het project heeft Goswin enkele belangrijke overwegingen vastgelegd.

Uit de pilot in Breda is de uitgave ‘Praat Nederlands met me’ voortgekomen. Het boekje, te downloaden op de Cubiss website, bevat handige tips voor iedereen die met anderstalige kinderen werkt en is ontwikkeld in samenwerking met het Cubiss project Innovatie van de educatieve functie¹. De publicatie is ook voor vrijwilligers van de VoorleesExpress heel bruikbaar.

Bekijk de publicatie »

¹ Het startpunt voor buitenschoolse activiteiten is een organisatie als het consultatiebureau, een buitenschoolse opvang of basisschool. Partners waarmee het project Innovatie van de educatieve functie al samenwerkt.

Cubiss is aanjager in het Leesavontuur. Goswin: “Het project is vooral bedoeld om boeken en verhalen een plek te geven op de buitenschoolse opvang. Kinderen hoeven niet verplicht op een stoel te zitten lezen.” Ze is ervan overtuigd dat lezen niet alleen thuis en op school, maar ook op de bso een plek verdient. “Want het is nooit genoeg. Door dagelijks minimaal vijftien minuten te lezen, kunnen kinderen hun woordenschat uitbreiden met duizend extra woorden per jaar.”

Gemeente Loon op Zand stelde geld beschikbaar uit budget bestemd voor het terugdringen van leerachterstanden in het onderwijs. “Er gebeurt al veel op basisscholen”, zegt Bianka Smeets, beleidsmedewerker onderwijs en onderwijshuisvesting.  “Door leesbevordering te verbreden naar de bso, hopen we leerachterstanden nog effectiever te kunnen aanpakken. Een kwartiertje extra lezen per dag helpt al.”

Tien weken lang kunnen kinderen deelnemen aan workshops die te maken hebben met lezen en boeken, aangepast aan de leeftijd en belevingswereld van kinderen. Ze mogen zelf kiezen of ze mee doen. In de praktijk kiezen ze negen van de tien keer voor de activiteiten. Ank kreeg van kinderen terug: we lézen helemaal niet! “Het gaat ongemerkt, bijvoorbeeld door te koken op basis van een recept of de instructies te lezen bij experimentjes en proefjes die ze doen.”

Het Leesavontuur gaat over ontdekken. Kinderen maken kennis met (veel) boeken en krijgen meteen 21e-eeuwse vaardigheden mee, zoals samenwerken, kennis vergroten, ICT gebruik, reflectie, probleemoplossend vermogen en creativiteit. De kinderen maken bijvoorbeeld een digitale krant en leren zo bronnen op het internet kritisch te benaderen.

Ook de pedagogisch medewerkers van de bso worden getraind in leesbevordering. Ze leren hoe ze lezen aantrekkelijk maken voor kinderen. “Daar is echt behoefte aan”, weet Bianka Smeets. Ze leren hoe ze lezen aantrekkelijk kunnen maken voor kinderen. “Lezen wordt onderdeel van de activiteiten die de bso’s aanbieden. En dat kan op een hele leuke manier, bijvoorbeeld door kinderen een filmpje te laten maken van een boek dat ze hebben gelezen.”

Marjan houdt zich onder meer bezig met de professionalisering van mensen die regelmatig contact hebben met laaggeletterden. Ze traint veel Taalhuisvrijwilligers en leert bibliotheekmedewerkers bijvoorbeeld hoe je in gesprek raakt over wat mensen zouden willen leren en waar je dat kunt doen.

Een goede manier is het aanbieden van trainingen rond camouflageactiviteiten. ‘Voel je goed!’, ontwikkeld door de Stichting Lezen & Schrijven, vindt Marjan een mooi voorbeeld. De training is gericht op gezonder leven, maar gaat indirect ook over taal en rekenen. Marjan: “De deelnemers worden bijvoorbeeld uitgenodigd een dagboek bij te houden over wat ze eten.” Ze krijgen de training bijvoorbeeld aangeboden via de diëtist.

Meer over camouflageactiviteiten »

Vaak zijn professionals zich niet bewust van hun contact met laaggeletterden. Daarom is er voor schuldhulpverleners onder andere de training ‘Voor ‘t zelfde geld´. Marjan leert hen laaggeletterdheid te herkennen en laat hen kennismaken met eenvoudig geschreven informatie over financiële onderwerpen, zoals webwinkelen.

Schuldhulpverlening is een belangrijke ‘vindplaats’ voor laaggeletterden. “Eigenlijk geldt dat voor alle organisaties waar allerlei soorten mensen komen”, zegt Marjan. Dat kan een ziekenhuis zijn, maar ook een begrafenisonderneming. Ziekte en dood maken nu eenmaal geen onderscheid. 

Een andere taak van Marjan is het ondersteunen van de (digi)Taalhuizen, en in het bijzonder de Taalhuiscoördinatoren in alle Brabantse arbeidsmarktregio’s. Dat doet ze bijvoorbeeld door twee keer per jaar, samen met de Stichting Lezen & Schrijven, een bijeenkomst voor hen te organiseren. Doel ervan is inspireren en van elkaar leren.

Marjan is ook sparringpartner voor de coördinatoren. Die vinden het vaak niet eenvoudig om het netwerk te ontwikkelen en te onderhouden, dat het Taalhuis óók is. Hoe zorg je voor een goede samenwerking tussen aanbieders van trainingen, zoals een ROC, en organisaties die als vindplaatsen fungeren?

Ze ontwikkelde een training om de Taalhuiscoördinatoren in hun rol als verbinder te versterken. “Bij het netwerk betrokken organisaties willen allemaal laaggeletterdheid terugdringen”, zegt Marjan. “Maar in de praktijk is het nog wel eens moeilijk om voldoende oog te hebben voor ieders specifieke ambities en belangen. Bovendien heeft geen enkele organisatie de regie.”

De strategiekit Hoger Bereik moet uitkomst bieden. Bibliotheekmedewerkers in Brabant en Limburg maakten tijdens de bijeenkomst kennis en oefenden met dit instrument. De deelnemers leerden ook over persona’s. Deze persona’s geven een beeld van het type Nederlander dat baat kan hebben bij een cursus basisvaardigheden. De persona’s in de strategiekit zijn ontwikkeld door Lost Lemon. Ook in de methode KLASSE! spelen persona’s een grote rol. Tijdens de bijeenkomst werden Wesley, Gerard, Elly en Fatima gepresenteerd.

Voor NT1’ers werkt de huidige aanpak niet. De strategiekit leert te itereren: in kleine stapjes werken, steeds toetsen met de doelgroep en zo nodig aanpassingen doen.

Wat de deelnemers erg aansprak, was het aanbieden van camouflagecursussen. Wesley bijvoorbeeld wil zzp’er worden, maar heeft moeite met de bijbehorende brij aan formulieren. Hij zou erg geholpen zijn met een praktische cursus voor startende ondernemers, waarbij taal en passant wordt geoefend. En misschien schrijft hij zich daarna in voor een vervolgcursus bij het ROC.

Mensen vinden, motiveren en mét hen een geschikt aanbod ontwikkelen. Daar gaat het om. Tijdens de bijeenkomst op 2 juli oefenden de deelnemers onder meer door de straat op te gaan en een gesprekje aan te knopen.

Cubiss bracht de lees- en taalvaardigheid van 550 Brabanders in kaart (Taalmeter 1F van Stichting Lezen & Schrijven) en onderzocht de digitale, financiële en gezondheidsvaardigheden. Zo’n 11% van de Brabanders van 15 jaar en ouder, blijkt laagtaalvaardig. Zelfstandig deelnemen aan de maatschappij kan dan lastig zijn. Werkgevers zijn zich nog onvoldoende bewust van de aanwezigheid van laaggeletterde medewerkers. Daarom zocht Cubiss het bedrijfsleven op, o.a. om laagtaalvaardigen te traceren, maar ook om werkgevers én werknemers te helpen.

Oproep! Maurice D’haene, programmaleider Cubiss Brabant, deed zelfs een oproep aan de overheid, gemeenten, het onderwijs, bibliotheken, werkgevers én werknemers om samen met Cubiss laaggeletterdheid te voorkomen en bestrijden. Bekijk de oproep »

In 2019 werden nogmaals ruim 500 taaltesten uitgevoerd in Noord-Brabant. “De resultaten zijn nog niet bekend, maar we verwachten geen grote verschillen met vorig jaar. Het versterken van taalvaardigheid heeft nu eenmaal een lange adem nodig”, licht Saskia von der Fuhr, adviseur Onderzoek bij Cubiss, toe.

“Op basis van bestaande data (CBS, GGD, ROA en overige instanties) kunnen we een inschatting maken in welke buurten/wijken in gemeenten de meeste of minste laaggeletterden wonen”, vertelt Saskia. Bibliotheken kunnen hierop inspelen met hun activiteiten, denk aan (digi)taalhuizen, taalmaatjes, taalles of de bibliotheek als ontmoetingsplaats. Tevens kunnen ze met deze analyse gemeenten beter adviseren. Sinds 2014 voert Cubiss al ‘Ken Uw Doelgroep’ analyses uit. In 2018 en 2019 is er voor elke Brabantse gemeente een update uitgevoerd met recentere gegevens.

Bekijk de analyses »

Het idee is om in 2020 een analyse te maken van de vijf arbeidsmarktregio’s, zodat er een breder beeld ontstaat van laaggeletterdheid binnen de regio’s.

Statushouders zijn vaak laagtaalvaardig. Cubiss maakte een Brabantse doorsnede van de landelijke cijfers van het CBS. Uit eerder onderzoek blijkt dat na 2½ jaar slechts 5% van de statushouders in Brabant het inburgeringsexamen heeft behaald. Met de nieuwe Wet inburgering, die per 2021 ingaat, gaat het te behalen taalniveau omhoog van A2 naar B1.

Bekijk de factsheet »

Nieke Geschiere, adviseur taalvaardigheid bij Cubiss, is nog sceptisch over deze rigoureuze verandering. Maar meten is weten. “We kunnen met de cijfers in ieder geval bibliotheken ondersteunen in het vertalen van de nieuwe wet naar de dagelijkse praktijk. We weten nu immers waar statushouders wonen, wat hun (taal)niveau is of ze werk hebben en nog veel meer. We zijn weer een stapje dichter bij ons doel“, aldus Nieke.